30 Haziran’a kadar yapılan kısa çalışma başvurularında ismi yer alan işçiler de yeni pandemi tedbirleri kapsamında kısa çalışma ödeneğinden yararlanabiliyorlar. Ancak, 17 Nisan’dan sonra işe giren ve yeni pandemi kısıtlamaları kapsamında faaliyeti kısmen ya da tamamen durdurulan işyerlerinde çalışan işçiler ne kısa çalışma ödeneğinden ne de ücretsiz izin desteğinden yararlanabiliyorlar.

Mayıs – Ağustos aylarında 4/a kapsamında sigortalı çalışmaya başlayan kişi sayısı 902 bin kişiye ulaşıyor. Bu işçilerden ücretsiz izne çıkartılanlar her iki ödemeden de yoksun bulunuyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı.

17 NİSAN’DAN SONRA İŞE GİRENLER ÜCRETSİZ İZİN DESTEĞİ ALABİLİR Mİ?

Nakdi ücret desteği, 16 Nisan 2020 tarihinde yürürlüğe giren 7244 Sayılı Kanun kapsamında verilmektedir. Buna göre, “kanunun yürürlüğe girdiği 16 Nisan 2020 tarihinde sigortalı çalışmakta olan kişiler”, işten çıkarma yasağı süresince işveren tarafından ücretsiz izne ayrılırlarsa günlük 39.24 TL tutarındaki nakdi ücret desteğinden yararlanabilirler.

İşten çıkarma yasağı ve buna bağlı olarak işverene tanınan ücretsiz izne çıkarma hakkı konusunda 17 Nisan’dan önce veya sonra işe başlayanlar arasında ayrım bulunmuyor. Ancak nakdi ücret desteğinden yararlanma bakımından 17 Nisan’dan sonra işe girecek kişilerin durumu göz önüne alınmamış. Kanunda değişiklik yapılmadığı sürece siz ve sizin durumunuzda olan kişiler nakdi ücret desteğinden yararlanamazsınız. İşten çıkarma yasağı ve ücretsiz izin uygulamasının bir süre daha devam edeceği görülüyor.

Sorun genelge veya başka bir ikincil mevzuat ile çözülemez. Sizin durumunuzda olan kişiler için çok acil bir yasa değişikliği yapılması gerekir.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre, 4/a (SSK) statüsünde çalışan zorunlu sigortalı sayısı nisan ayında 13 milyon 847 bin kişi iken ağustos ayında 14 milyon 749 bin kişiye yükseldi. Bu demektir ki, 17 Nisan’dan sonra işe başlayan en az 902 bin kişi bulunuyor. Bu kişilerin büyük kısmının, yeni pandemi kısıtlamalarından etkilenen sektörlerde çalışmaya başlayanlardan oluştuğunu söylemek mümkün.

YAPILANDIRMA KANUNUNDA BAĞ-KUR’LULARA İHYA KOLAYLIĞI VAR MI?

BAĞ-KUR’luların ödenmemiş prim borçlarının silinerek sigortalılık sürelerinin dondurulması konusunda 2008, 2015 ve 2018 yıllarında üç düzenleme yapıldı. BAĞ-KUR’lunun kendisi veya hak sahipleri, bu sigortalılık sürelerini yeniden canlandırmak istediklerinde, başvuru yaptıkları tarihteki günlük asgari ücretin yüzde 34.5’i oranında prim ödüyorlar. 2020 yılında ihya başvurusu yapanlar, günlük en az 33.84 TL prim öderler. Normal ihya başvurusu yaptığınızda 515 gün için 17 bin 430 lira prim ödemeniz gerekir. Bu şekilde hesaplanan paranın üç ay içinde SGK’ya yatırılması gerekir.

Yeni çıkan borç yapılandırma kanununda ise ihya başvurusunda bulunmak isteyen BAĞ-KUR’lulara bir hak tanındı. Buna göre, borcun doğduğu tarihten bugüne kadar olan enflasyon farkı hesaplanacak. Borcun anaparası ile hesaplanan enflasyon farkının yüzde 10’unu şubat ayına kadar ödeyenlerin sigortalılık süresi ihya edilecek. Primin yüksekliği dolayısıyla sizin gibi daha önce ihya işlemini gerçekleştirememiş olan kişilerin, yapılandırma kanunu kapsamında ihya başvurusu yapmalarında yarar bulunuyor. Özellikle eski tarihli prim borcu bulunanlar için çok elverişli ödeme imkanı ortaya çıkabilir.

Yapılandırma kanunu kapsamındaki ihya hakkından köy ve mahalle muhtarları, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan 4/b’liler yararlanacak.

BOŞTA GEÇEN SÜRELER İÇİN PRİM ÖDEME HAKKI VAR MI?

Gerek yapılandırma kanununda, gerekse sosyal güvenlik mevzuatında eksik günlerin priminin topluca ödenmesine ilişkin bir hüküm bulunmuyor. Eşinize emekli aylığı bağlanabilmesi için prim gün sayısını 4500’e çıkarması gerekir. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuğu varsa doğumdan sonra sigortasız geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabilir. Kalan günleri isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek de tamamlayabilir. Prim gününü 4500’e çıkardığı tarihte emeklilik dilekçesi vererek aylık bağlatabilir.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMLERİ İÇİN YAPILANDIRMA HAKKI BULUNUYOR MU?

Herhangi bir işte çalışmayarak isteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerin, isteğe bağlı sigorta priminin ait olduğu ay dahil 12 ay içinde ödenmesi gerekiyor. Bu süre içinde ödenmemesi halinde primi ödenmemiş süreler sigortalılık süresinden sayılmaz. Buna göre, yapılandırma için kasım ayında başvurmanız halinde 2019 yılı aralık, 2020 yılı ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos ayına ait; aralık ayında başvurmanız halinde ise 2020 yılı ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos ayına ait isteğe bağlı sigorta primlerini yapılandırabilirsiniz. Daha eski tarihli isteğe bağlı sigorta primi borçlarını ise yapılandıramazsınız.

İŞTEN ÇIKARTILANLAR İŞE DÖNÜŞ BAŞVURUSUNU NEREYE YAPACAK?

1 Ocak 2019 ile 30 Nisan 2020 tarihleri arasındaki dönemde işten çıkartılan kişiler eski işverenlerince işe alınırlarsa, işverene işsizlik fonundan günlük 44.15 TL olmak üzere aylık 1.324 TL destek sağlanacak. İşveren işe aldığı işçiyi ücretsiz izne çıkartmak zorunda kalırsa işçi aylık 1168 TL tutarındaki ücret desteğinden yararlanacak.

İşveren eski işçisini işe almayı kabul etmezse bu kez işçiye günlük 34.34 TL olmak üzere, aylık 1030 TL destek verilecek. Destek tutarları, yeni yılda uygulanacak asgari ücret artışına paralel olarak artırılacak.

Desteklerden yararlanmak için, söz konusu tarihler arasında işten çıkartılan işçilerin, 31 Aralık 2020 tarihine kadar eski işverenlerine başvurmaları gerekir.

Gerek yapılandırma kanununda, gerekse sosyal güvenlik mevzuatında eksik günlerin priminin topluca ödenmesine ilişkin bir hüküm bulunmuyor. Eşinize emekli aylığı bağlanabilmesi için prim gün sayısını 4500’e çıkarması gerekir. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuğu varsa doğumdan sonra sigortasız geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabilir. Kalan günleri isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek de tamamlayabilir. Prim gününü 4500’e çıkardığı tarihte emeklilik dilekçesi vererek aylık bağlatabilir.

İŞVERENİ AYNI KİŞİ İŞTEN ÇIKIŞ GİRİŞ YAPILIRSA KÇÖ ALABİLİR Mİ?

İki arkadaşım farklı firmalarda mağaza yöneticisi olarak çalışmakta. Pandeminin ilk dönemlerinde üç ay kısa çalışma ödeneği aldılar. Bu arada ikisi de aynı firmanın farklı şubelerine nakledildiler. Aynı mağaza zinciri olmasına rağmen SGK üzerinden çıkış giriş işlemi yapılmış. Pandemi dolayısıyla yeniden kısıtlamaya gidilince ücretsiz izne çıkarıldılar. İşten çıkarma yasağının sonunda da çıkışlarının yapılacağı belirtildi. Kısa çalışma ödeneği hakları var iken ikinci kez neden KÇÖ’ye değil de ücretsiz izne ayrılmak zorunda bırakılıyorlar? Bunun sebebi şube değişikliği ise haksızlık yok mu, çalışanın bu konudaki suçu ne? Ayrıca kendilerine, istifa ederlerse haklarının verileceği, etmezlerse verilmeyeceği söylendi. Bu normal mi? İstifa ederlerse işsizlik ödeneği alma hakları da kalmayacak doğru mu?

Pandemi dolayısıyla uygulanmakta olan kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için işyerinden 30 Haziran’a kadar bildirilen listede işçinin isminin olması gerekiyor. Bu nedenle, işveren aynı olmasına rağmen şube değişikliği nedeniyle işten çıkış ve giriş işlemi yapılan kişilerin kısa çalışma ödeneği hakları ortadan kalkmaktadır. Eski şubeler tümüyle kapatılmamış sadece bu kişiler başka şubelere nakledilmişler ise kısa çalışma ödeneğinden mahrum kalması işverenin kusurudur. İşverenin sorumluluğu ancak mahkeme kararıyla ortaya çıkar. Arkadaşlarınız kendi istekleriyle işten ayrılırlar ise öncelikle kıdem tazminatı alacaklarını güvence altına almalı. İş akdini feshettikten sonra işveren sözünden cayarsa hiçbir hak iddia edemezler. Kıdem tazminatını alsalar bile iş akdini kendileri feshetmiş olduğu için işsizlik ödeneği haklarını kaybederler.