Kıbrıs Türk Tabipleri Birliği, Güney Kıbrıs’tan sonra KKTC’de de görülen Maymun Çiçeği hastalığının nasıl bulaştığı, semptomlarının ne olduğu, tedavisi ve hastalıktan korunma yollarıyla ilgili açıklama yaptı.
Viral olan hastalığın en bilindik semptomları “Ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonları” olarak açıklanırken, lenf bezlerinde şişlik yapmasının hastalığın en önemli özelliklerinden olduğu vurgulandı.
Bulaşın büyük damlacıklarla yani yüz yüze, uzun süreli ve yakın temasla olduğu, belirtilerin 6-13 gün sonra nadiren de 21 gün sonra ortaya çıktığı, temas öyküsü olanların 21 gün yakından izlenmesi gerektiği belirtildi.
Tanının vakaların lezyonlarından alınacak örneklerden yapılacak PCR ile virüs DNA’sının izolasyonu ile konduğu da ifade edilirken, Maymun Çiçeğinin onaylanan spesifik bir tedavisi olmadığı özellikle temas hikayesi olan ve temas riski yüksek kişilere aşılama önerildiği kaydedildi.
-Korunma yolları
Hastalıktan korunma yolları, “Enfekte kişilerle yakın ve cilt temasından uzak durmak ; bu kişilerle ortak havlu, çarşaf, bardak gibi eşyaları kullanmamak; düzenli el yıkamak; risk gruplarının aşılanması” olarak belirtildi.
Kıbrıs Türk Tabipleri Birliği’nin açıklaması şöyle:
“Maymun çiçeği hastalığı (mpox) ilk olarak 1958 yılında Afrika kıtasında maymunlarda daha sonra 1970 yılında insanda tespit edilen viral bir hastalıktır. Etkeni DNA virüsü olan mpox virusu (Monkeypox Virus) dur. Sıklıkla sincap, sıçan, fareler gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen bir zoonotik enfeksiyon hastalığıdır.
Daha önceki yıllarda, görülen vakalar Afrika kıtasında veya Afrika’dan gelen insanlarda görülürken bu yıl Avrupa ve Amerika’da da görülmeye başlayınca Dünya Sağlık Örgütü ve sağlık dünyasının dikkatini çekmiştir. Kasım 2022’den beri maymun çiçeği hastalığına Dünya Sağlık Örgütü ‘mpox’ teriminin kullanılmasını önermektedir.
-Kıbrıs’ta Mpox hastalığı var mıdır?
Ağustos ayında Kıbrıs’ın güneyinde tespit edilen bu viral enfeksiyonun, artık kuzeyde de olduğu kanıtlanmıştır.
-Mpox hastalığı nasıl bulaşır?
İnsandan insana bulaşmanın esas olarak büyük damlacıklar ile yani yüz yüze, uzun süreli ve yakın temas ile olduğu bilinmektedir. Ayrıca, kirlenmiş giysiler, havlu, çarşaf vb. materyallerle yakın temas ile bulaşmaktadır. Sağlıklı kişilerin ciltlerindeki gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum sistemi ile temas sonucu bulaşır Yakın temas söz konusu olduğundan cinsel ilişki ile de bulaşabildiğini bilinmektedir. Bunlara ek olarak, infekte hayvandan ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve vücut sıvıları ile veya etiyle temas, lezyonlara direkt temas veya tüm bunlarla kirlenmiş materyallerle temas yolu ile gerçekleşebilmektedir.
-Mpox hastalığının belirtileri nelerdir?
Mpox, su çiçeğinden farklı bir hastalıktır. Lenf bezlerinde şişlik yapması mpox hastalığının en önemli özelliklerindendir. Mpox hastalığı, temastan sıklıkla 6-13 gün sonra, fakat nadiren 21 gün sonra ortaya çıkar. O nedenle temas öyküsü olanlar 21 gün yakından izlenmelidir. En bilindik semptomları ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarıdır.
Cilt lezyonları, gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür ve ateş başladıktan 1-3 gün sonra ortaya çıkar. Avuç içi, ayak tabanı, ağız içi, genital bölgede ve gözlerde döküntüler görülebilir. Lezyonlar düz kızarık başlayıp, sonradan kabarıp, içi beyaz sıvı ile dolu hale döner. 2-4 haftada kendiliğinden iyileşir. Bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve çocuklarda ağır enfeksiyona neden olabilir.
-Mpox hastalığı tanısı nasıl konulur?
Kliniği şüphe uyandıran vakaların lezyonlarından alınacak örneklerden yapılacak PCR ile virüs DNA’sının izolasyonu ile tanı konulur.
-Mpox hastalığının tedavisi var mıdır?
Mpox hastalığının spesifik bir tedavisi onaylanmamıştır. Fakat, tecovirimat, brincidofovir, cidofovir ve spesifik immunglobulinin kullanımı klinik araştırma aşamasındadır. Cilt bakımı ve üzerine eklenecek bakteriyel enfeksiyonların tedavisi yapılabilmektedir.
Mpox için kullanılmak üzere 2019 yılında FDA, JYNNEOSTM’i (Imvamune ve Imvanex adları ile de bilinmektedir) aşı olarak onaylamıştır. Canlı, zayıflatılmış (atenüe) çiçek ve maymun çiçeğine karşı etkilidir. Ayrıca ACAM2000 de genişletilmiş erişimli yeni ilaç uygulamaları kapsamında FDA ve CDC tarafından önerilmektedir. Özellikle temas hikayesi olan ve temas riski yüksek olan kişilere aşılama önerilmektedir.
-Mpox hastalığı ile mücadelede ne yapılmalıdır?
Sağlık Bakanlığı aşının ve tedavinin ücretsiz olarak ulaşılabilir olmasını garanti altına almalıdır. Ülkemizde temas sonrası, seks işçileri ve toplu yerlerde yaşayanların aşılanması planlanmalıdır. Sağlık Bakanlığı aşı teminini sağladıktan sonra ilk olarak risk gruplarına ve temaslılara ivedi ve ücretsiz olarak sağlamalıdır.
-Mpox’tan korunmanın yolları nelerdir?
Enfekte kişilerle yakın ve cilt temasından uzak durmak; enfekte kişilerle ortak havlu, çarşaf, bardak vs kullanmamak; düzenli el yıkamak ve risk gruplarının aşılanmasıdır.”