Rumca Fileleftheros gazetesi, Rum tarafının Güzelyurt’a yerleşmek için hazırlık yaptığını, bu amaçla kente giden uzmanların kentteki mevcut duruma ilişkin bilgi ve görüntü derlediğini ve bu bilgileri esas alan haritalar hazırladığını duyurdu.

22 Şubat 2020 tarihli sayısında İmar ve İskan Konseyi Başkanı olarak tanıttığı Nikos Mesaritis’in görüşlerine yer veren gazete, Güzelyurt’un iadesinin Türkiye tarafından engellendiğini ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşen KKTC Cumhurbaşkanı Akıncı’nın Güzelyurt’un iade edilecek bölgelere yeniden eklenmesini sağladığını ileri sürdü.

Gazete tarafından verilen bilgiler arasında Güzelyurt ile güncel bilgilere yer verilmesi de özellikle dikkat çekiyor.

Fileleftheros gazetesinin esas olarak Nikos Mesaritis’in görüşlerine dayanan haberinde şöyle denildi:

İmar ve İskan Konseyi çözüm sonrası dönem için Omorfo ile ilgili kapsamlı bir yeniden yerleşim çalışması hazırladı. Konsey Başkanı Nikos Mesaritis Omorfo kasabasıyla ilgili, bir kentsel gelişim planı kurallarında öngörüldüğü gibi şehircilik standartlarında hazırlanan çalışmayı anlattı.

Nikos Mesaritis işgal makamları tarafından yapılan müdahalelere, yapısal ve diğer düzeyde yasadışı kalkınmalara ve işgal makamlarının örgütlü planlarına gönderme yapan Kıbrıs Rum mallarının kullanılması faaliyetlerine atıf yaptı. İmar ve Kalkınma Konseyi Başkanı bu çalışmanın yapılma fikrinin, çözüm sonrası dönemde ortaya çıkacak konuların incelenmesi rolü bulunan İmar ve İskan Konseyi’nin yükümlülüğü olduğu izahında bulundu. Omorfo -ve Maraş- müzakerelerde iade edilecek bölgedir, bu madde Crans Montana’ya kadar da geçerliydi.

“Bilgilere göre, Türkiye iade bölgelerinden çıkardığı ancak Kıbrıslı Türk lider Mustafa Akıncı’nın ısrarı ve Crans Montana’ya gitmeden önce Türkiye Cumhurbaşkanı ile görüşmesi sonrasında eski haline getirdikleri için Omorfo son anda eklendi. 1974’ten önce Yerel Plan tarafından desteklenmiyordu, yani şehircilik planı ve politikası yoktu. Yeniden yerleşme öncelikle kentin gelişiminin düzenlenmesiyle ilgili boşluğun kapatılmasını gerektirir çünkü kent 2004’ten bugüne kadar önemli ölçüde değişti. İlk çalışma (2014) güncellendi ve tam da bu değişikliklerin işlenmesi için Mart 2019’da Konsey’e teslim edildi” dedi.

Nikos Mesaritis’e göre araştırma için, Omorfo Belediyesi görevlendirildi çünkü Konsey bir dereceye kadar gerek Maraş Belediyesi’nin gerek Omorfo Belediyesi’nin altında teknik birimi gibi işliyor. Belediye, Konsey ile istişare içerisinde bilimsel heyet kurdu. Koordinatörlüğünü öğretim görevlisi mimar şehir planlamacı Vironas Yoannu üstlendi. Yine belediye mimarları ve Ulusal Metsovio Teknik Okulu’nun şehircilik akademisyeni katıldı.

Çalışma ve zamanın geçmesi (2014-2019) ve kentin yapısında meydana gelen değişiklikler nedeniyle gereken güncellemeler şunlar:

1.Şimdiki durumun işlenmesi. Yapı dinamiği ve uygunluğu. Korunan yapı ve anıtlar. Yol Ağı ve kamu alanları. Sorunlar. Çevre. Şimdiki kullanıcılar.

2.Gelişme önerilerinin şekillendirilmesi.

3. Son yıllarda yol ağında, ana ve ara yollarda yapılan değişikliklerin kaydı.

4. Bugün olduğu şekliyle ana kullanım değişikliklerinin kaydı.

5. Bugünkü durumda temel yapı dinamiğindeki değişikliklerin kaydı.

Mesaritis, “Çalışma, uzmanlar grubunun bölgeyi defalarca ziyaretinden sonra tamamlandı. Gerekli şehircilik bilgileri toplandıktan ve seçilmiş alanlardan fotoğraflar alındıktan sonra haritalar yapıldı” dedi.

Çalışmanın tamamen çözüm sonrası dönemle ilgili olduğunu, uygulanması konusunda işgal rejimiyle işbirliği olamayacağını, böyle bir işbirliğinin anlamı olmadığını söyledi. “Sadece, kent Kıbrıs Rum idaresine iade edildiğinde olanak var. Ancak son değişiklikler önemli. Birkaç yıl öncesine kadar kent, sakinlerinin bıraktığı gibiydi (binalar, yol ağı, v.b.), bugün önemli değişiklikler ve önemli yatırımlar gördü.  Bakımsız bırakılan ve yok olma tehlikesiyle bırakılan bahçeler şimdi özellikle örgütlü bir tımar görüyor, yemyeşil ve verimlidir” diyor.

Gerek ana gerek ara yol ağındaki değişiklikler kısıtlıdır. “Yeni ana yol ağındaki değişiklikler özellikle güney batıda kısıtlı ölçüdeki yeni düzenlemelerle ilgilidir. Güney’de yeni Lefkoşa-Lefke bypas yolu inşaatına da işaret ediliyor” diyor.

Buna paralel olarak, ana arazi kullanıcılarındaki değişikliklerin kısıtlı olduğunu ancak konut geliştirme ve yüksek eğitim yönünde yoğun bir dinamik olduğunu vurguluyor. Kasabanın, alışılmış yerleşim ve ikamet tipinde, özellikle de büyük ölçekte stratejik kalkınmada halen küçük ölçekli ancak dinamik gelişimi tespit ediliyor.

Değişiklikler Saptandı

Özellikle, özel sağlık bilimleri yüksekokulunun Omorfo-Lefke yolu güneybatı çıkışındaki konumuna işaret ediliyor. Lefke’ye giden yolun güneybatı çıkışındaki Eski Omorfo Jeoloji Koleji yapılarının araştırma ve eğitim kullanımlarının sözde Lefke Avrupa Üniversitesi’nin ekleri olarak konumlandırıldığına da dikkat çekiliyor.

Güneydoğuda üç yeni spor alanı kaydediliyor. Batıda yeni öğrenci yurtları inşa edildi. Kuzeyde ise yeni konut inşaatları, Serragi deresinin kültürel ve spor maksatlı kullanımlar ve açık Pazar tesisleriyle ilgili kalkınma programının uygulama aşamasında olduğu dikkat çekiyor. Kapsamlı maketleriyle Omorfo çarşı alanında sergilenen ‘Güzel Güzelyurt’ olarak isimlendirilen ve finansörü de Türk Bankası olan bu programın kasabanın yüksek eğitim merkezi olarak geliştirilmesini destekleme hedefi taşıdığı açıktır.

Kasabanın tamamında ana yapı dinamiklerindeki değişiklikler, yeni yapı yoğunluğu açısından şimdilik kısıtlıdır. Bunlara rağmen detaylı kaydı gereken, ileri derecede kötü durumdaki binaların restorasyonu ve yeniden kullanılması açısından güçlü bir dinamik vardır. Var olan binaların, öğrenci yurdu için elverişli hale gelmesi için küçük oranda restore edildiği de tespit edildi.

Mesaritis: Ölü Kent Değil

Nikos Mesaridis, “Omorfo’nun durumunda,  yeniden yerleşme Kıbrıslı Türklerin yer değiştirmesi için gerekenden fazla zaman almayacak. Maraş ile farkı, Omorfo’nun kullanımda ve canlı kent olmasıdır” diye anlatıyor. Tabii, “bugün özgür Kıbrıs’ta düzenlenmiş şekli ile yaşamlarını bırakıp yeniden yerleşmeleri için belediye sakinlerinin teşvik edilmesi ve mallarını yenilemeleri veya tamir ettirmeleri için finanse edilmeleri gerekecek. Öncelikle gerekenler sınırlıdır, görüntü olarak küçük ölçekte olsa bile bugünkü müdahaleler, Kıbrıs sorunu bugün çözülmesi halinde, katalizör olacak.  Kıbrıs Rum idaresine verilecek kKentin tamamının teslim edilmesi için bu yatırımları terk edip etmeyecekleri konusunda öteki tarafla anlaşıldı mı, (öteki taraf) kabul etti mi etmedi mi bilinmiyor.  

Kıbrıs sorununun çözümü zaman içerisinde tamamlanması halinde sorun hoş olmayacak. Kentin, önümüzdeki yıllardaki kalkınmasının dinamik olacağı, o zaman da artık birlikte yaşamaktan söz edecek olmamız ihtimali dikkate alınmalıdır”.

Son olarak çalışmanın,  nüfus, yani 1974 ve sonrasında yerleştirilen Kıbrıslı Türklerin yer değiştirmesini öngörmediğine dikkat çekiyor. “İmar ve İskan Konseyi konuyu Başkanlık ile Hristofyas zamanında görüşmeye başlamıştı ancak bu inisiyatif devam etmedi” diyerek tamamladı.