Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın (KTTO),  Digi Veri Araştırma Merkezi’nin iş birliğiyle hazırladığı “KKTC Piyasa Fiyatları Analiz Raporu”, KTTO Mustafa Çağatay Konferans Salonu’nda basınla paylaşıldı. 

KKTC piyasasında fiyatların gerçekte ne düzeyde olduğunun ekonomik yakınsama içinde olduğu Türkiye ile kıyaslandığında daha doğru bir şekilde ortaya çıkabileceği belirtilen raporda, çalışmanın amacının KKTC’de belli bir ürün sepeti oluşturarak Türkiye ile karşılaştırmalı analiz yapmak, fiyatların oluşumunu etkileyen faktörleri tespit etmek ve bu kapsamda politika önerileri geliştirmek olduğu ifade edildi. 

Yapılan analizde; 23 ürünü kapsayan 86 farklı marka ürün tek bir sepette alındığında ve en ucuz raf fiyatı baz alınarak karşılaştırma yapıldığında KKTC’nin yüzde 12,42, ortalama fiyat baz alınarak karşılaştırma yapıldığında ise yüzde 2,32 daha ucuz olduğu tespit edildi. 

“YAPISAL REFORMLARLA GÜÇLENDİRİLMİŞ BİR SERBEST PİYASA EKONOMİSİNİN ÜLKELERİN ELİNDEKİ EN BÜYÜK KOZ OLACAK”

Raporda, COVID-19 salgını ile mücadelenin devletler açısından başarısının pandemi sonrasına ilişkin yaptıkları hazırlıkla ortaya çıkacağı belirtilirken, yapısal reformlarla güçlendirilmiş bir serbest piyasa ekonomisinin ülkelerin elindeki en büyük koz olacağı, verimli bir piyasanın ancak iyileştirilmiş bir yatırım ortamıyla mümkün olabileceği kaydedildi. 

Pandeminin ekonomi üzerindeki etkisinin incelendiği raporda, KKTC’de pandemi süresince işletmelere yeterli desteğin sağlanamadığı, ayrıca pandemi sonrası için de herhangi bir hazırlık yapılmadığı savunuldu.

KKTC’de yaşanan hayat pahalılığının dönem dönem gündeme geldiği pahalılığın üretici, ithalatçı, toptancı veya perakendecilerin uyguladığı fiyat tarifesinden kaynaklandığının iddia edildiği kaydedilen raporda, “Bu iddialar kimi zaman fahiş fiyat uygulandığı yönünde spekülatif söylemlere de dönüşebilmektedir” denildi. 

KKTC piyasasında fiyatların gerçekte ne düzeyde olduğunun ekonomik yakınsama içinde olduğu Türkiye ile kıyaslandığında daha doğru bir şekilde ortaya çıkabileceği belirtilen raporda, çalışmanın amacının KKTC’de belli bir ürün sepeti oluşturarak Türkiye ile karşılaştırmalı bir analiz yapmak, fiyatların oluşumunu etkileyen faktörleri tespit etmek ve bu kapsamda politika önerileri geliştirmek olduğu ifade edildi. 

“İKİ FARKLI YÖNTEM UYGULANDI”

Fiyat karşılaştırmasında; “en ucuz market raf fiyat farkı” ile “ortalama fiyat farkı” olmak üzere iki yöntem kullanıldı. 
Raporda, KKTC ekonomisinin, Türkiye ekonomisi ile önemli düzeyde bir paralellik arz ettiği yer alırken, bununla birlikte, KKTC’nin kendi içsel ve dışsal faktörlerinden kaynaklanan nedenlerle belirli ekonomik göstergelerde farklılıklar ortaya çıkabildiği kaydedildi. 

KKTC’nin coğrafi konumunun yol açtığı navlun maliyetleri, yüksek enerji maliyetleri, kira maliyetleri, faiz oranları, banka muhabere ve sair ithalât giderleri ile vergi, harç ve resimlerin bu farklılıklara yol açan faktörlerden bazıları olduğu belirtildi. 
Raporda, “fahiş fiyat” iddiaları nedeniyle araştırma konusu olan mal gruplarının KKTC İstatistik Kurumu’nun tüketici fiyatlarındaki artışı hesaplarken dikkate aldığı ürünlerin toplam fiyatının sadece yüzde 2,59’unu teşkil ettiği ifade edildi. 

“KARŞILAŞTIRMALI ANALİZ”

Türkiye ile KKTC’nin karşılaştırıldığı raporda, Türkiye’de ithal mallara uygulanan geçici gümrük vergilerinin karşılaştırmalı analizde KKTC’yi avantajlı kılsa da asgari ücret, elektrik ve su gibi temel sabit maliyetlerde KKTC aleyhine ciddi bir fark bulunduğu belirtildi. 
Raporda, iletişim maliyetleri, kiraların dövize endeksli olması, stok maliyeti, iade işlemlerinin zor olması ve finansman maliyetleri, KKTC’deki işletmelerin aleyhine olan unsurlar olarak sıralandı. 

“KKTC DAHA UCUZ”

Ürün gruplarının; “gıda ürün grubu”, “temizlik ürün grubu”, “kişisel bakım grubu” olmak üzere üç başlık altında karşılaştırıldığı raporda, şu sonuçlara ulaşıldı: 
“Verilen 19 gıda ürünlerinde en ucuz raf fiyatı baz alınarak karşılaştırma yapıldığında KKTC’nin yüzde 7,25, ortalama fiyat baz alınarak karşılaştırma yapıldığında ise yüzde 2,41 daha ucuz olduğu tespit edilmiştir. 

Verilen 43 temizlik ürününde en ucuz raf fiyatı baz alınarak karşılaştırma yapıldığında KKTC’nin yüzde 19,42, ortalama fiyat baz alınarak karşılaştırma yapıldığında ise yüzde 8,23 daha ucuz olduğu tespit edilmiştir. 

Verilen 24 kişisel bakım ürününde en ucuz raf fiyatı baz alınarak karşılaştırma yapıldığında KKTC’nin yüzde 7,32 daha ucuz, ortalama fiyat baz alınarak karşılaştırma yapıldığında ise yüzde 3,60 daha pahalı olduğu tespit edilmiştir.”

23 ürünü kapsayan 86 farklı marka ürün tek bir sepette alındığında ve en ucuz raf fiyatı baz alınarak karşılaştırma yapıldığında KKTC’nin yüzde 12,42, ortalama fiyat baz alınarak karşılaştırma yapıldığında ise yüzde 2,32 daha ucuz olduğu tespit edilmiştir.”

“FİYAT FARKLILIKLARI OLAĞAN”

Raporda, her serbest piyasada olduğu gibi KKTC’deki ürünlerin marketlerdeki raf fiyatları arasında ciddi farklılıklar görüldüğü, bazı ürünlerin fiyatlarının farklı marketlerde yarı yarıya fark ettiği bunun olağan bir durum olduğu kaydedildi. 
İncelenen ürünlerde fahiş bir fiyat olmadığının görülüğü raporda yer alırken, serbest piyasa gereği KKTC ve Türkiye’deki marketlerin raf fiyatları arasında da farkların olmasının olağan olduğu belirtildi. 

Raporda, fiyatların devlet tarafından tespit edilmesi durumunda rekabet koşullarının ortadan kalkacağı gibi bu durumun KKTC’de et, süt, elektrik gibi ürünlerde tecrübe edildiği üzere son kullanıcıların serbest piyasanın belirleyeceği fiyatlardan daha yüksek fiyatlarla karşı karşıya kalmasına yol açacağı ifade edildi. 

MAKARNA, NOHUT, ÇOCUK MAMASI, SIVI YAĞ PAHALI

Verilen gıda ürünlerinin tamamı aynı marka ve gramaj bazında karşılaştırılamadığı belirtilen raporda, tam karşılaştırılabilen makarna, nohut, çocuk maması, sıvı yağ gibi gıda ürünlerinde KKTC’nin daha pahalı olduğunun tespit edildiği kaydedildi. 

GIDA ÜRÜNLERİ DAHA PAHALI

Raporda, tüm gıda ürünlerinden bir sepet yapıldığında KKTC’nin az bir farkla da olsa daha ucuz, tam bir karşılaştırma yapılırsa gıda ürünlerinin KKTC’de daha pahalı olduğu yer aldı. 
KKTC’nin coğrafi konumundan kaynaklı ulaşım maliyetleri ile işçilik ve elektrikteki sabit maliyetleri ve ölçek dezavantajından kaynaklı özellikleri de dikkate alındığında, Türkiye’deki spesifik bazı ürünlerle fiyat karşılaştırması yapıp fiyatların fahiş olduğunu ileri sürmenin fazla iddialı bir yaklaşım olacağı, fiyatların daha objektif ve bilimsel bakış açısıyla genel olarak değerlendirilmesinin gerektiği ifade edildi.

“BİLİMSEL TEMELDE DEĞERLENDİRME YAPILMALI… GÜMRÜKTE SÜRE VE MALİYET HAFİFLETİLMELİ”

Ticaret Odası’nın hazırladığı raporda önerilere de yer verilerek, konunun veriler ışığında ve bilimsel temelde değerlendirilmesinin önemine vurgu yapıldı. 
Orta vadeli program yaklaşımıyla gerek işletmelerin gerekse KKTC’de yaşayan herkesin en önemli sorunu olan yüksek sabit maliyetlere ilişkin yapısal düzenlemelere gidilmesine ilişkin toplumda tam bir iş birliği ortamının oluşturulması gerektiği belirtildi. 

Raf fiyatlarını olumsuz etkileyen dış ticaretteki bürokrasinin azaltılarak zaman ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi gerektiği kaydedilen raporda, son aşamasına kadar getirilmiş olan e-gümrük sürecinin tamamlanarak gümrük kapılarındaki süre ve maliyet unsurlarının hafifletilmesi önerisinde bulunuldu.