“Aytmatov’un Sanat Dünyası’nda Sinema”
Lefke Avrupa Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi, “Aytmatov’un Sanat Dünyası’nda Sinema” temalı panel düzenledi. Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un edebi ve sinema dünyasının ele alındığı panele Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi (KTMÜ) İletişim Fakültesi ve Edebiyat Fakültesi ile Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim üyeleri katıldı. 4 panelistin 4 ayrı başlık ile katıldığı panelin ilk konuşmacısı KTMÜ Edebiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Layli Ükübayeva oldu.
Aytmatov: “İnsan için en zor olan her gün insan kalabilmek”
“Aytmatov’un Edebi Dünyası” temalı konuşmasına Prof. Dr. Ükübayeva, Aytmatov’un hikâye ve romanlarındaki dil ve temalara değinerek, Sovyet döneminde esas olanın Sovyet ideolojisini yansıtmak olduğunu, Aytmatov’un da eserlerinde bu anlayışa karşı çıkmadan, tüm insanların anlayabileceği bir ustalıkla, insan psikolojisini anlattığını ve kimsenin de bunlara karşı çıkamadığını bilakis tüm dünyada kabul gördüğünü ifade etti. Aytmatov’un eserlerinde insan psikolojisi ve tahlillerinin yanı sıra tabiatı, hayvanların yapısını, Kırgız kültürünü de yansıttığını belirten Prof. Dr. Ükübayeva, Aytmatov’un ‘insan için en zor olan her gün insan kalabilmektir’ ve ‘her insan anılmayınca unutulur’ sözlerini hatırlatarak “biz Aytmatov’u ne kadar hatırlarsak, O’nun hakkında ne kadar konuşur ve gelecek nesillere aktarırsak O hayatını bizimle sürdürmeye devam edecektir” dedi.
“Sinema – Edebiyat İlişkisi Bağlamında Aytmatov”
Panelin ikinci konuşmacısı Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Yurdigül, “Sinema – Edebiyat ilişkisi bağlamında Aytmatov” u anlattığı konuşmasına edebiyat ve sinemanın bir ifade aracı olduğunu belirterek başladı. Sinemanın çok kısa ve öz biçimde anlatı aracı olduğunu belirten Yurdigül, sinemanın ilk zamanından beri edebiyat eserlerinin sinemaya uyarlandığını, bu kapsamda Cengiz Aytmatov’un eserlerinden pek çoğunun da sinemaya aktarıldığını söyledi. Başta Kırgızistan olmak üzere Türkiye, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Tacikistan, Almanya, ABD, Fransa, Kazak-Kırgız ortak filmlere uyarlanan Aytmatov’un eserlerinde yer verdiği Kırgız motifleri, bozüy, at, kurt gibi unsurların sinematografide sembolik olarak kullanıldığını belirterek Aytmatov’un Kırgız sinemasının festivallere açılmasını sağladığını söyledi.
Suyundukov: “Sansür sanatçılar için çok gerekli”
“Aytmatov Sineması” üzerine konuşan ünlü Kırgız Yönetmen ve Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi Öğretim Görevlisi Artıkpay Suyundukov, Aytmatov’un ilk eserlerinin sinema diline çok yakın olduğunu belirterek Aytmatov’un bu eserlerinde çok şiir olduğunu ve bu şiirlerin sinema diline aktarımının ve iyi çekilmesinin oldukça zor olduğunu kaydetti. Aytmatov’un sinemacılara, sinemacıların da Aytmatov’a yaklaştığını belirten Artıkpay Suyundukov, Aytmatov’un 25 yıl başkanlığını yürüttüğü Sinema Birliği döneminde, kişiliğinin, edebiyattaki büyüklüğünün ve derinliğinin sinemaya da geçtiğini, sinemacıların O’nu öğrendiğini, eserlerindeki şiir dilinin sinemaya da yansıdığını ve fikirlerinin sinemacılar tarafından yansıtıldığını kaydetti.
Aytmatov’dan önce Kırgız sinemasında çok siyaset olduğunu söyleyen Suyundukov, Aytmatov ile birlikte Kırgız sinemasının değişim kaydettiğini, sinema dilinin filmlere girdiğini, Kırgız fikirlerinin, Kırgız destanının, felsefenin, Türk adetlerinin çok kullanılmaya başlandığını belirtti. Aytmatov’un eserlerinde kendi çocukluğu, hayatı olduğunu ve sinemaya bunların da yansıdığını kaydeden Suyundukov, Aytmatov’un çok geniş yürekli olduğunu belirterek “sinemacılara, senaristlere hiç baskı yapmadı. ‘Siz nasıl düşünüyorsanız doğrudur. Ben o eseri yazdım. O eser başka sinema eseri başka. Sizin işinize, bakışınıza karışmak istemiyorum’ derdi… Bu çok büyük adam karakteri” dedi.
Bir soru üzerine Suyundukov, Sovyet sinemasının güçlü olduğunu, bunda sansürün etkisi olduğunu ifade ederek, sansürün sanatçılar için gerekli olduğunu, çünkü o zaman sanatçının izin verilmeyen fikirleri nasıl vereceğini düşündüğünü kaydederek sinemacıların sansürü, metafor, sembol, müzik gibi unsurlarla seyirciye aktardıklarını belirtti.
Mambetaliev: “Aytmatov insanlar, dini inançlar, kültürler arası…”
LAÜ İletişim Fakültesi’nin düzenlediği “Aytmatov’un Sanat Dünyası’nda Sinema” konulu panelin son konuşmacısı Kırgızistan’ın genç kuşak yönetmenlerinden ve KTMÜ Öğr. Gör. Yönetmen Stambulbek Mambetaliev oldu. “Aytmatov’un Genç Kuşaktaki İzdüşümleri” konulu konuşmasında Mambetaliev, Aytmatov’un sadece bir yazar olmadığını, felsefeci, sosyolog, tarihçi de olduğunu belirterek “Aytmatov’un eserlerini okuyunca filmi çiziyorsunuz, okurken film hazır hale geliyor” dedi.
Aytmatov’dan önce felsefesini anlamak gerektiğini de belirten Mambetaliev, “Aytmatov insanlar arası, dini inançlar arası, kültürler arası. Sadece kırsal değil küresel bir görüşe sahip. O dönemi de geçmişi de geleceği de görebilen bir insan. Onun o dönem gördüklerini biz şimdi görüyoruz, O ise görüp eserlerine yansıtmış” diyerek Aytmatov’un bugün gençlere ışık tuttuğunu, yol gösterici olduğunu ifade etti.